Freedom reageert op nieuwe lijst met te blokkeren domeinen

NLconnect publiceert vandaag een samengestelde lijst met domeinen die volgens hen onder de EU-sancties tegen Russische staatsmedia vallen. De lijst bevat honderden domeinen en is opgebouwd uit verschillende Europese bronnen. Voor Freedom is dit aanleiding om opnieuw kritisch te kijken naar hoe deze blokkade wordt opgelegd en uitgevoerd. In dit bericht leggen we onze positie helder uit.

Hoe de blokkade werkt en wat er ontbreekt

De Europese Commissie verbood in 2022 een aantal Russische staatsmedia. Internetproviders moeten dit uitvoeren door de toegang tot hun online kanalen te blokkeren, meestal via DNS.

Dat lijkt simpel, maar er ontbreekt iets essentieels: er is geen duidelijke, officiële lijst met domeinnamen die precies onder deze sancties vallen.

In Nederland publiceerde de ACM ooit een eerste lijst met vijf domeinen. Daarna volgden zes nieuwe EU-sanctiepakketten, maar de lijst van de ACM is nooit uitgebreid. In andere landen gebeurde dat wel. Oostenrijk, Duitsland, Estland en Finland publiceren doorlopende lijsten die openbaar, actueel en controleerbaar zijn. Daardoor gebruiken providers in Europa nu verschillende interpretaties van dezelfde regels.

Dit is precies het probleem dat wij eerder hebben aangekaart in onze rechtszaak: een blokkade zonder duidelijke en gezaghebbende lijst is niet transparant en niet goed te controleren.

Waarom NLconnect niet de aangewezen partij is

Omdat Nederland geen instantie heeft die zo’n lijst bijhoudt, heeft branchevereniging NLconnect zelf een referentielijst opgesteld. Dat is begrijpelijk in deze situatie, maar principieel onwenselijk.

Onze bezwaren zijn:

1. Dit is een taak van overheid en toezichthouders.
   Het bepalen welke websites niet toegankelijk mogen zijn, raakt fundamentele rechten zoals vrijheid van informatie. Dat hoort thuis bij een publiek en juridisch toetsbaar proces, niet bij een brancheorganisatie.
    
2. Groot risico op willekeur en overblocking.
   Een samengestelde lijst van bijna achthonderd domeinen vergroot de kans dat er ook domeinen op staan die niet of niet meer onder de sancties vallen.
    
3. Onvoldoende waarborgen voor onderhoud en bezwaar.
   Zo’n lijst moet openbaar zijn, regelmatig worden bijgewerkt en een duidelijke manier bieden om fouten te melden. Dat past bij BEREC of de ACM, niet bij een private organisatie.

We waarderen dat NLconnect probeert het gebrek aan duidelijkheid op te vangen. Tegelijk vinden we dat deze rol op Europees niveau bij BEREC hoort, of anders nationaal bij de ACM.

Freedom is principieel tegen deze blokkade

Freedom staat voor een open en vrij internet. Censuur via internetproviders past daar niet bij. Daarom voerden wij samen met de Freedom of Information Coalition een rechtszaak bij het Europees Hof. Die zaak verloren we, maar ons standpunt is niet veranderd.

Wij zijn tegen:

• het blokkeren van nieuws- en mediakanalen op netwerkniveau
• maatregelen zonder duidelijke en controleerbare lijsten
• het risico dat ook kritische of niet-gesanctioneerde content wordt geraakt

Tegelijk zijn wij een onderneming die zich aan de wet moet houden. We kunnen onze medewerkers en klanten niet blootstellen aan onzekerheid of risico’s. Daarom zullen wij doen wat wettelijk van ons wordt gevraagd, maar nadrukkelijk onder protest.

Welke opties we nu onderzoeken

We bespreken intern drie mogelijkheden:

1.  Een sobere en goed onderbouwde lijst gebruiken
   Bijvoorbeeld de Duitse of Oostenrijkse lijst. Die zijn compact en direct gekoppeld aan concrete besluiten. Dat maakt uitleg, controle en correctie eenvoudiger.
    
2.  De samengestelde lijst van NLconnect volgen
   Als dit de lijst wordt waar sector en toezichthouders mee werken, kunnen we die gebruiken. Mits er duidelijke afspraken zijn over transparantie, onderhoud en correcties.
    
3. Zelf een minimale lijst opstellen
   We zouden zelf een lijst kunnen maken op basis van de 27 gesanctioneerde mediaorganisaties. Dat betekent wel dat een provider taken uitvoert die eigenlijk bij autoriteiten horen.

De komende periode besluiten we welke optie het meest zorgvuldig, juridisch houdbaar en transparant is en welke wij uit gaan voeren.

Ons huidige voornemen

Na intern overleg lijkt op dit moment de Duitse lijst van de Bundesnetzagentur ons de beste en meest onderbouwde keuze. Deze lijst is vastgesteld door de toezichthouder, wordt regelmatig gecontroleerd en aangepast, en is direct gekoppeld aan specifieke EU-sancties. Bij het opstellen is expliciet rekening gehouden met de Europese regels voor netneutraliteit.

Nederland en Duitsland zijn buurlanden. Mensen reizen over en weer, wonen over de grens en gebruiken hetzelfde Europese internet. Het is daarom logisch om bij EU-regelgeving dezelfde criteria te hanteren. Vooralsnog voelen wij het meest voor deze optie, maar hebben nog geen beslissing gemaakt. Mocht een Nederlandse toezichthouder in de toekomst een eigen lijst publiceren, dan zullen wij overwegen over te stappen op die lijst.

Nog even voor de nerds

Voor de volledigheid merken we op dat veel Europese lijsten worden gepubliceerd als PDF of Excel-bestand. Die formaten zijn lastig automatisch te verwerken en zorgen voor onnodig handwerk en extra kans op fouten. Het zou beter zijn als zulke lijsten beschikbaar komen in open formaten zoals CSV, YAML of JSON.

Hoe verder

Welke lijst we ook gebruiken: Freedom blijft volledig transparant over welke domeinen we blokkeren en waarom. We publiceren die informatie op onze website en bieden een meldpunt voor mogelijke fouten.

We blijven ons verzetten tegen censuurmaatregelen die technisch weinig effectief zijn, maar inhoudelijk diep ingrijpen in fundamentele rechten. We worden verplicht deze blokkades uit te voeren, maar doen dat onder protest. De rechtszaak is voorbij. De discussie niet.