De rechtszaak van FOIC #4

In dit deel van de serie geven we een korte samenvatting van de rechtszaak van RT France. Ook vergelijken we de rechtszaak van RT France met onze eigen rechtszaak. Wij zien fundamentele verschillen die we graag toelichten. We zetten daarna kort onze argumentatie nog eens uiteen. Dit is deel 4 van de serie De rechtszaak van FOIC: RT France.

Uitzenden van Russische media verboden

Vanaf 1 maart 2022 verbiedt de Raad van de EU het uitzenden* van bepaalde Russische staatsmedia in de EU via sanctiemaatregelen. Volgens de Raad voert de Russische Federatie een propagandacampagne waarmee de aanval op Oekraïne wordt gerechtvaardigd, staat de media onder controle van de Russische Federatie en worden feiten gemanipuleerd.

Eerst werd uitzending van RT France en vijf andere bedrijven in de EU verboden. Het gaat om nationale afdelingen van de bedrijven RT, voorheen Russia Today, en Sputnik. RT heeft nationale afdelingen in het Verenigd Koninkrijk, Spanje, Duitsland en Frankrijk. Na RT en Sputnik zijn meer bedrijven aan het lijstje van verboden Russische media toegevoegd.

Rechtszaak RT France

RT France is direct nadat de sanctie is opgelegd een rechtszaak gestart bij de Europese rechter. Volgens RT France is hun recht op verdediging, vrijheid van meningsuiting en bedrijfsvoering geschonden en worden zij door de maatregel gediscrimineerd op grond van nationaliteit. Daarnaast vraagt RT France zich af of de Raad deze beslissing wel mocht nemen.

De rechter heeft op 27 juni 2022 besloten dat de Raad voldoende bevoegd is om de sanctiemaatregel te nemen vanwege de omstandigheden. De nationale media autoriteit - in het geval van RT France is dat Arcom in Frankrijk – is volgens de rechter naast de Raad bevoegd om sancties te adopteren. Zij hoeven elkaar niet uit te sluiten. Omdat het om een tijdelijk EU breed uitzendverbod van de RT groep gaat, waar RT France ook onder valt, ligt het voor de hand dat dit verbod op EU niveau wordt geregeld.

Onze reactie hierop is: de sanctie kan ten aanzien van RT France en andere Russisiche media gerechtvaardigd zijn, maar is de maatregel ook gerechtvaardigd ten aanzien van ons als internet service providers (ISP's)? Is het maatschappelijk recht op vrij verkeer van informatie wel voldoende afgewogen? Om deze vragen beantwoord te krijgen zijn wij zelf naar de rechter gestapt.

Rechtszaak Freedom

Een korte update van onze zaak: we zitten nu in de schriftelijke fase waarin we over en weer brieven sturen met de tegenpartij. De tegenpartij is de Raad van de EU. Kortgeleden heeft Freedom met de rest van de coalitie weer een brief gestuurd aan de Europese rechter. Wij reageren daarmee op de brief die de Raad ons eind vorig jaar stuurde. De rechtszaak van RT France komt in onze briefwisseling natuurlijk aan bod. Maar onze zaken verschillen enorm.

Verschillende belangen

Waar RT France een zaak voerde uit eigen belang en uit financieel belang, voeren wij onze zaak met name in het algemeen belang. Want wij zien het als een maatschappelijke taak om op te komen voor de vrijheid van informatie voor de hele samenleving. Het gaat ons niet om het individuele belang van het bedrijf RT France of de andere bedrijven die worden aangepakt door de sancties.

De rol van ISP’s

Anders dan RT France, moesten wij websites blokkeren, dus het vrije verkeer van informatie beperken. Dat was voor ons de aanleiding om met twee andere providers naar de Europese rechter te stappen. Als ISP bieden wij onze diensten op een netneutrale manier aan en strijden wij voor het recht op een vrij verkeer van informatie voor iedereen.

Behalve het beperken van het internetverkeer (je mag niet naar deze website toe) lijkt het of de Raad van ons vraagt om daadwerkelijk mee te kijken met het internetverkeer van onze klanten (waar kijk je eigenlijk naar?). Het is totaal niet duidelijk wat de Raad van ons verlangt. Die onduidelijkheid rekenen we de Raad aan. Bovendien vertikken wij het om mee te kijken natuurlijk. Wij doen immers aan meekijkvrij internet!

Vrij verkeer van informatie

Wij wijzen in onze rechtszaak nadrukkelijk op een vrij verkeer van informatie en de vrijheid van meningsuiting. Deze fundamentele rechten houden in: het recht om informatie te verspreiden en je mening te verkondigen en tegelijkertijd het recht om informatie te ontvangen en naar bepaalde informatie op zoek te gaan. Iedereen moet dit zelf kunnen bepalen en de overheid moet zich hierin niet mengen. Alleen bij hoge uitzondering en dan heel voorzichtig.

Deze brede uitleg van fundamentele rechten speelt een grote rol in onze zaak. Ook het feit dat deze rechten niet alleen voor onze klanten gelden, maar voor alle internetters.

Waarom? Vrij verkeer van informatie is voor onafhankelijke journalistiek en een goed functionerende democratie erg belangrijk. Daarom worden wij in onze zaak gesteund door de NVJ en BOF. Als onze overheid voor ons bepaalt welke informatie wel of niet geschikt is voor EU-burgers, dan is het einde zoek. Dat moeten we zien te voorkomen. Wij beseffen dat er redenen kunnen bestaan om onze maatschappelijke rechten in te perken. Er moet dan wel sprake zijn van een goede afweging van alle rechten en vrijheden èn van goede controle. Checks and balances dus. Nog even op een rijtje waarom we deze zaak voeren:

Checks and balances

Als moet worden ingegrepen in het vrije verkeer van informatie, dan gaat dat niet zonder een democratisch proces. Ook daarom zijn we naar de rechter gestapt. We mogen verwachten dat dit soort beslissingen niet licht worden genomen. Daarvoor zijn de belangen te groot.

Wij verzetten ons met deze zaak dus tegen een overheid die steeds verder ingrijpt in ons vrije verkeer van informatie. En wij zullen ons altijd verzetten tegen censuur. Op bevel van een raad van ministers fundamentele rechten beperken is een no-go. 

Er is bovendien sprake van een glijdende schaal. Wanneer de overheid hier eenmaal aan begint dan is er geen stoppen meer aan. 

Precedent

De Raad heeft een ondemocratisch besluit genomen met grote gevolgen zonder de nodige checks and balances. Het is de eerste keer dat dit op deze manier gebeurt en op dit domein: de media. De maatregel vormt een directe inbreuk op de vrijheid van informatie, forceert ISP’s om het vrije verkeer te beperken en mee te werken aan censuur door de overheid. Hoe weten we dat we straks niet nog meer informatie moeten blokkeren? Wij vinden de maatregel niet voldoende afgebakend en volstrekt onduidelijk. Dit heeft ongewenste gevolgen. 

Onduidelijk en onzeker

Voor de media en internetproviders mag geen onduidelijkheid bestaan over hoe een regel moet worden geïnterpreteerd. De Raad doet het tegenovergestelde en heeft een zeer onduidelijke maatregel opgelegd. Hierdoor ontstaat willekeur en (rechts)onzekerheid. In Nederland leidt het niet voldoen aan de regel tot strafrechtelijke vervolging.

Heiligt het doel de middelen?

De EU en de rechter stellen dat sprake is van uitzonderlijke en extreme omstandigheden. Daarom is de sanctiemaatregel gerechtvaardigd: het is immers gevaarlijke oorlogspropaganda tijdens een verschrikkelijke oorlog.

Wij stellen dat zelfs in die omstandigheden – of eigenlijk juist in die omstandigheden – de overheid nog steeds is gebonden aan het recht.

De manier waarop deze censuurmaatregel wordt opgelegd door de EU is riskant. Dit soort maatregelen heeft een ‘chilling effect’ en overheden moeten bij het nemen van dit soort maatregelen worden begrensd. Hierover zullen wij ons blijven uitspreken.

Is het einde zoek?

De sanctiemaatregel bestaat al sinds maart 2022 en zal misschien wel voor altijd blijven bestaan. Dit betekent een permanente impact op de samenleving. De EU bevindt zich hiermee op een ‘point of no return’. Er kunnen goede redenen bestaan om bepaalde sancties op te leggen, maar heiligt het doel de middelen als het effect is dat wij internetverkeer moeten blokkeren of verkeer moeten inspecteren? Wij zijn hier bezorgd over en vragen de rechter dit alles goed te overwegen.

Aanpak van propaganda, desinfo en misinfo

Inmiddels is het lijstje aan verboden media groter geworden en zijn de maatregelen dus na een jaar nog steeds van kracht. Het gaat niet (langer) om een tijdelijke opschorting van uitzending op tv. Het is een langdurig verbod en lijkt onbegrensd. Het ligt niet (langer) op de weg van de EU om dit via sancties te regelen. Het is een groter probleem dat vraagt om een zoektocht naar effectieve oplossingen en maatschappelijk debat.

Conclusie

Het is de vraag of de Raad propaganda en misinformatie moet aanpakken tijdens een oorlog of erna. De aanpak van dit maatschappelijk probleem moet grondig zijn en democratisch gebeuren. Het is een ingewikkelde kwestie waarvoor geen snelle en gemakkelijke oplossing bestaat. Wij erkennen de grote problematiek rondom oorlogspropaganda en desinformatie en hebben er geen gemakkelijke oplossing voor. Maar wij zijn er wel van overtuigd dat dit niet de weg is.

Vervolg van onze rechtszaak

We zien uit naar de reactie van de tegenpartij en houden jullie op de hoogte van het verdere verloop van de zaak. We verwachten dat dit jaar een zitting plaatsvindt en een uitspraak volgt.

Volgende week gaan we verder met het volgende deel van deze serie: deel 5. De financiering.

Goed nieuws! Ook de Nederlandse organisatie voor hostingproviders DCC steunt onze zaak.