Freedom in Brussel

Vorige week op 15 mei 2023 waren wij uitgenodigd in Brussel door Binnenlandse Zaken (BZK). Of nou ja, om precies te zijn: we hadden gereageerd op de open uitnodiging op LinkedIn. Interessant, dachten we, een bijeenkomst over Nederland in het buitenland. Vooral het thema sprak ons wel aan: het beschermen van publieke waarden online.

De praatjes waren in het Engels. Hieronder een korte samenvatting van de dag (in het Nederlands). Later hopen we een link te kunnen toevoegen, zodat je de praatjes ook kunt terugkijken als je dat wilt (in het Engels).

BZK had verschillende sprekers uitgenodigd. Er werd een bijdrage geleverd door: Tamar Sharon, Sjoera Nas, Alexandra van Huffelen en er waren panels met Microsoft, Access Now, de Europese Commissie en de Europese gegevensbeschermingsautoriteit.

Introductie

Alexandra van Huffelen begint de bijeenkomst met een introductie. Ze wijst ons op de onderzoeken die de Nederlandse overheid heeft laten uitvoeren en heeft gepubliceerd. De onderzoeken gaan over big tech in het onderwijs.

Ze vraagt zich af hoe we om moeten gaan met 'Google brillen' en 'Metaverse' op scholen. Hoe kan de overheid garanderen dat de biometrische gegevens van kinderen veilig worden opgeslagen?

Big tech is overal

Tamar Sharon vertelt over hoe big tech alle domeinen van ons leven binnen is gedrongen. Zowel op het gebied van financiën, als gezondheid, als educatie en ga zo maar door. Nu is het de ruimte waar big tech wil doordringen. Sharon heeft met anderen een online instrument ontwikkeld waar deze ‘sphere transgression’ door big tech wordt weergegeven.

Lees meer in het Engels op de website van de Radbout Universiteit. Of bekijk direct het instrument. Je kunt er trouwens ook een zelf bijdrage aan leveren.

Sharon waarschuwt dat focus op alleen gegevensbescherming, privacy en data niet genoeg is om de invloed van big tech te beperken. Apple heeft bijvoorbeeld een privacy friendly business model voor de Apple Medical Kit. Zonder de privacy te schenden dringt Apple zo het domein van de gezondheid binnen en komt tegenover de bestaande wetenschappers in dat veld te staan. Kritieke sectoren zoals de medische wereld, worden door deze inmenging omgevormd. Er ontstaan nieuwe afhankelijkheden. Het is de vraag of dit alles gewenst is.

Wat volgens Sharon ook gebeurt, is dat de samenleving twee keer betaalt: de eerste keer voor publiek wetenschappelijk onderzoek, de tweede keer voor het terugkopen van die kennis in de producten van big tech. De EU en overheden moeten volgens haar zorgen dat genoeg geld terugvloeit naar de publieke sector.

Nederlandse regering van Facebook af?

Sjoera Nas bespreekt vervolgens dat de Nederlandse overheid overweegt van Facebook af te gaan. De bal ligt nu bij Facebook om te kijken of zij aan de wensen van de Nederlandse overheid kan voldoen.

Nas raadt aan een Europese toezichthouder aan te stellen die zich alleen richt op de grote platforms. Daarbij wijst zij op het belang van de ontwikkeling van open source in de EU, zodat tegenwicht kan worden geboden aan bestaande praktijken en de vendor lock-in door de grote bedrijven. Ze denkt dat de zaak C-252/21 van de Duitse kartel autoriteit tegen big tech misschien soelaas kan bieden.  

Ook noemt ze dat er nu geen alternatief bestaat voor bijvoorbeeld kinderen die naar school gaan en diensten van Google en Microsoft gebruiken. Er is geld nodig, voldoende investering in publieke digitale middelen.

Panel: hoe beschermen we publieke waarden online?

In het panel benadrukt de Europese gegevensbeschermingsautoriteit het belang van mensenrechten. Niet alleen moet sprake zijn van compliance door bedrijven, dus het voldoen aan de AVG. De AVG wordt ook wel de privacywet genoemd. Individuen moeten met waardigheid en autonomie kunnen handelen. Dit krijg je niet voor elkaar met enkel de AVG. De AVG lost niet alle problemen op.

Access now zegt dat nieuwe wetten vergelijkbaar met de AVG zouden kunnen bijdragen. Andere fundamentele rechten kunnen dan direct worden beschermd, net zoals het gegevensbeschermingsrecht direct door de AVG wordt beschermd. Ook bestaat behoefte aan strategische handhaving, want big tech stopt niet vanzelf met handelspraktijken die tegen de wet zijn.

Sharon zegt dat nu te snel wordt gegrepen naar digitalisering om alle grote problemen op te lossen en dat de digitalisering op zichzelf ook te snel gaat. We zouden het wat rustiger aan kunnen doen. Ze benadrukt dat technologie niet neutraal is. Er kunnen goede en kwade dingen mee worden gedaan, maar op zichzelf is het niet neutraal. Technologie is gebaseerd op bepaalde vooronderstellingen.